भारतीय पुरुष आणि लैंगिक सुखाचे व्यसन

भारतात ८०च्या दशकाच्या मध्यापर्यंततरी अश्लील व्हिडियो पाहता येणे सामान्य माणसांसाठी सहजसाध्य नव्हते. त्यामुळेच असेल कदाचित, पण ह्या काळात मराठी रंगभूमीवर कामुक, अश्लील नाटकांची लाटच आली होती. असल्या नाटकांमधे प्रत्यक्ष रंगमंचावर उन्मादक, हॉट, अश्लील दृश्ये दाखवली जातात असं ऐकायला मिळत होतं.
‘हिट अँड हॉट’ नाटके असं वर्णन वृत्तपत्रांमधून होत असे.

वय वर्षे पंधरा-सतरा ह्या वयोगटातील मित्रांचा आमचा गट होता. असल्या नाटकात कायकाय दाखवत असतील ह्याबद्दल चर्चा जवळपास रोजच रंगत होत्या. आमच्या गटातील एका मित्राला अशी नाटके बघण्याबद्दल अगदी टोकाची आवड, असोशी वाटत होती.

अशा एका नाटकाचे नाव ‘वखवखलेले’ असं होतं. प्रौढ प्रेक्षकांनाच अशी नाटके पहायला प्रवेश मिळत असे. इतरांना तिकीटेच देत नसत. त्यामुळे वैतागून हा पंधरा वर्षे वयाचा मित्र एकदा म्हणाला, “आपण सगळेजण जाऊ आणि नाटकाचं तिकीट देणाऱ्याला सांगू की आम्ही वयाने लहान असलो तरी वखवखलेले आहोत, त्यामुळे ‘वखवखलेले’ ह्या नावाचे नाटक आम्हांला बघू द्या.” असं काही करायची कल्पना त्यावेळी आम्हांला धमाल विनोदी वाटली होती.

आज मात्र पुरुषांच्या लैंगिक-उपासमारीबाबतचे, सेक्स-स्टार्व्हेशनबद्दलचे लेख वाचताना ही आठवण एका वेगळ्याच प्रकारे खास वाटते. मी वखवखलेला आहे असे जिथे जाऊन सांगता येईल अशाप्रकारचे समुपदेशन-केंद्र एखाद्या शहरात सुरू केले तर भारतातले किती पुरुष तिथे जाऊन मोकळेपणाने बोलतील? ज्यांनी अशा समुपदेशन-केंद्रात जायची आवश्यकता आहे त्यापैकी दोन-चार टक्के पुरुषच प्रत्यक्षात तिथे जातील हा अंदाज फारसा चुकीचा वाटत नाही. पण समजा, अशा पुरुषांपैकी पन्नास टक्के पुरुषही जर आपली वखवख जाहीरपणे मान्य करू लागले तर काय होईल? भारतीय समाजात एक सांस्कृतिक, मानसिक भूकंप घडल्यासारखे होईल का? अनेक सभ्य, सुसंस्कृत घरांमधे वखवखलेले पुरुष आहेत असे आढळून येईल का? असल्या प्रश्नांची उत्तरे शोधण्याचे प्रयत्न भारतीय समाजात सहसा होत नाहीत. ही समस्या किती बिकट आहे हे सांगोपांग समजून घेण्याचीही हिंमत अनेक सुसंस्कृत घरांमधील माणसांकडे, त्यातही खासकरून महिलांकडे सहसा दिसून येत नाही.

भारतीय लोक परदेशात जाऊन तिथे नावाजलेले डॉक्टर, इंजिनिअर आणि व्यवस्थापक बनू शकत आहेत पण भारतात पंधरा-सोळा वर्षांच्या मुलांमधे आढळणाऱ्या सेक्स-स्टार्व्हेशनच्या समस्येबाबत मात्र सुशिक्षित भारतीय लोकांना फारसे काही करता येत नाही आहे का? कामसुखाबाबतची ही समस्या समजून घ्यायची आणि त्यावरचे उपाय शोधायची कुवत कामशास्त्र, योगशास्त्र विकसीत झालेल्या भारतीय संस्कृतीमधे आधुनिक काळात शिल्लक राहिलेली नाही का?

भारतीय पुरुषांच्या मनातले सेक्स-स्टार्व्हेशन समजून घ्यायला पुरेशी माहिती जमा करावी लागेल. त्याशिवाय त्याबाबत वैज्ञानिक अभ्यास करणे कठीण होईल. मात्र, वर उल्लेख केला आहे तशा समुपदेश-केंद्रात बहुतेक पुरुष जाणारच नसतील तर अशी माहिती जमा होणे कठीण आहे. ह्या समस्येवर कोणता उपाय असू शकेल? एक उपाय आहे पण भारतीय समाजातील अनेक लोकांना तो थोडा विचित्रच वाटू शकेल. मनात कामवासनेबाबत वखवख असणे हे भारतीय समाजात फार वाईट व अनैतिक मानले गेले आहे. असल्या पुरुषांना सभ्य, सुसंस्कृत समाजात रहायला, वावरायलाही देऊ नये असे सहसा मानले जाते. ह्याबद्दल एक वेगळा नैतिक दृष्टिकोन समाजात रुजवता येईल का?

‘कामसुखाबाबत वखवख वाटणे हे अनैतिक नाही, वखवख वाटण्यामागे कदाचित एखादा मानसिक आजार किंवा व्यसन असू शकेल. हृद्यरोगाची किंवा सिगारेटच्या व्यसनाची कारणे समजून घेतली जातात व उपायांची चर्चा होते तसे ह्या आजाराबाबतही घडू शकले पाहिजे. कामसुखाबाबत वखवख वाटण्याचा आजार आपल्याला आहे का हे ठरवायला एखाद्या समुपदेशकाला भेटण्यात काही गैर नाही.’ असा दृष्टिकोन भारतीय समाजात प्रचलित होऊ शकेल का?

हा वेगळा दृष्टिकोन घडवताना नैतिकतेबाबत चिकित्सक विचारमंथन करावे लागेल आणि भारतीय समाजातील समकालीन चंगळप्रिय जीवनशैलीचे भान बाळगणेही आवश्यक आहे. दारूचा एकच प्यालासुद्धा पिणारा माणूस अनैतिक असतो, नैतिकदृष्ट्या वाईट मार्गाला लागलेला असतो ह्या भारतीय समजुतीमध्ये मागील शतकभरात बराच फरक पडलेला आहे. घरात पार्टी चालू असताना प्रौढ माणसांनी मद्यपान करण्यात काही गैर नाही असे मत निदान भारतीय शहरांमधील अनेक लोक सध्या व्यक्त करतील. अनेक माणसे आपले शारिरिक-मानसिक आरोग्य, नोकरी-व्यवसाय वगैरे सांभाळून महिन्यातून दोनचार वेळा ‘लिमिटमधे’ दारू पीत असतात आणि त्यात काही गैर नाही असे मानणे बऱ्यापैकी प्रचलित झाले आहे.

ह्याचप्रकारे, इंटरनेटवर अश्लील व्हिडियो आवडीने पाहणेही गैर मानले जाऊ नये, ही अपेक्षा योग्य आहे का? बलात्कार करणे हे नक्कीच अनैतिक आहे. पण एखादा पुरुष जर आपले कुटुंब, नोकरी-व्यवसाय आणि शारिरिक आरोग्य सांभाळून उरलेल्या वेळात इंटरनेटवर अश्लील व्हिडियो आवडीने पहात असेल तर ते तसे नॉर्मलच आहे, अनैतिक नाही असे मत बहुतेक भारतीय पुरुष व्यक्त करतील असे मला वाटते. लैंगिक आवडीबाबतची ही नवीन नैतिकता आहे असे समाजात जाहीरपणे मान्य केले जावे का? लैंगिक सुखाबाबत भारतीय समाजात विकसित झालेल्या ह्या नवीन नैतिकतेवर वेगवेगळ्या माध्यमांमधे चर्चा घडल्या पाहिजेत.

केवळ एकाच स्त्रीसोबत अनेक वर्षे शारिरिक संबंध ठेवणे काही पुरुषांना आवडत नाही. अशा पुरुषांना इंटरनेटवर एकाचवेळी अनेक स्त्रियांचे नग्न शरीर बघायला आवडत असते. पुरुषांना असे वाटणे नैसर्गिक असते का? माणसाच्या प्रजातीमधे होणाऱ्या उत्क्रांतीसाठी पुरुषांच्या मनात अनेक स्त्रियांबाबत असे आकर्षण असणे आवश्यक आहे का? अशीच आवड स्त्रियांमधेही असते का? अशा प्रश्नांबाबतचे प्रबोधन विविध माध्यमांमधील चर्चांमधून होणे आवश्यक आहे.

कामसुखाच्या आकर्षणाबाबत मानसिक आजार झालेला आहे की नाही, व्यसन लागलेले आहे की नाही हे मानसोपचारतज्ञाला कळू शकेल पण त्या आजारातून बरे व्हायला केवळ मानसोपचारतज्ञाची मदत बहुदा पुरेशी ठरणार नाही. कुटुंबातील आणि समाजातील इतर काही लोकांची मदत आवश्यक असू शकेल. दारूच्या व्यसनमुक्तीसाठी जसे अल्कोहोलिक अनोनिमससारखे मदतगट भारतात आहेत तसे मदतगट कामसुखाच्या व्यसनासाठी सध्यातरी भारतात फारसे आढळत नाहीत.

कामसुखाचे व्यसन समजून घेताना, त्यातून बाहेर पडायची धडपड करताना जाणवणाऱ्या अनुभवावर आधारलेले कथा, नाटक, चित्रपटदेखील मराठीत फारसे आढळत नाहीत. इंग्रजीत अशाप्रकारचे अनेक सिनेमा आहेत. ‘थँक्स फॉर शेयरिंग’ हा २०१२ साली प्रदर्शित झालेला अशाप्रकारचा एक इंग्रजी सिनेमा आहे. मार्क रफलो ह्या अभिनेत्याने ह्या चित्रपटात कामसुखाचे व्यसन लागलेल्या माणसाची व्यक्तिरेखा साकारलेली आहे. ह्या व्यसनाचा मनाला पडणारा विळखा, त्यातून बाहेर पडायची धडपड, कामसुखाच्या व्यसनातून बाहेर पडलेल्या लोकांनी चालवलेले मदतगट हे सगळे ह्या चित्रपटात प्रभावीपणे व्यक्त झालेले आहे. ह्या चित्रपटात एक रोमँटिक प्रेमकहाणीसुद्धा आहे. रंजकता आणि व्यावसायिकता सांभाळूनदेखील ह्या व्यसनाबाबत एक दृष्टिकोन घडवणारा चित्रपट बनवणे शक्य आहे हे अशा चित्रपटामुळे लक्षात येते. अशा चित्रपटांमधे असते त्यापेक्षा अधिक सखोल विवेचन एखाद्या माहितीपटात मांडता येऊ शकते. असे किती मराठी चित्रपट आणि माहितीपट सध्या उपलब्ध आहेत?

केवळ मानसोपचारांच्या दृष्टिकोनातूनच पाहिले तर ह्याबाबत काहीशी एकांगी, अपुरी अशी समज विकसित होण्याची शक्यता आहे. मानसोपचारांच्या जोडीला अशाप्रकारचे चित्रपट, माहितीपट, कथा वगैरे असतील तर कामसुखाचे व्यसन समजावून घ्यायला बरीच मदत होते. दारूच्या व्यसनाबाबत काही लोकांनी असे अनुभव सांगितले आहेत की पंधरा-सोळा वर्षांचे असताना कधीतरी एकदा मद्याची चव चाखल्यावर ताबडतोब त्या चवीचे, त्या अनुभवाचे खूप आकर्षण वाटू लागले व पुढे त्याचे व्यसनात रुपांतर झाले. अनेक पुरुषांमधे आढळणाऱ्या कामसुखाच्या व्यसनाची सुरवात कधी होत असेल?

काही शाळांमधील शिक्षकांनी सांगितलेल्या अनुभवानुसार बारा ते चौदा ह्या वयात कामसुखाचे तीव्र आकर्षण अनेक मुलांमधे आढळून येते. त्याचा विपरित परिणाम त्या मुलांच्या शिक्षणावर, मानसिकतेवर आणि कौटुंबिक संबंधावर होत असतो. ह्या वयात मुलींबाबत शारिरिक आकर्षणाची भावना मनात अनेक मुलांच्या मनात नैसर्गिकपणे विकसित होऊ लागली असते. लैंगिकसुख हे अतिशय महत्त्वाचे असे सुख आहे असे वेगवेगळ्या जाहिरातींमधून आणि सिनेमांमधून सूचित होत असते. ह्या दोन गोष्टींचा विचित्र मेळ नुकत्याच टीनएजर होत असलेल्या मुलांच्या मनात घडत असेल आणि त्यामुळे काहीजण लहान वयातच बेकायदेशीर, अनैतिक जीवनशैलीकडे भरकटले जात असतील.

सिनेमातून व जाहिरातींमधून सूचित होणारा आशय बदलणे बऱ्यापैकी कठीण आहे पण कामभावना चेतवणाऱ्या आशयाबाबत विवेकशील विचार करायला मुलांना शिकवता येऊ शकेल का?

लैंगिक शोषणाबाबत सावध रहावे ह्याबाबत सध्या अनेक शाळांमधे मुलामुलींचे प्रबोधन केले जाते. त्याचप्रकारचे प्रबोधन कामसुखाच्या व्यसनाची सुरवात कशी होत असते ह्याबाबत झाले पाहिजे पण लैंगिक सुखाच्या व्यसनाबाबत समाजात मोकळेपणाने बोलले जात नसेल तर त्याबाबत शाळेतही दुर्लक्ष होईल ह्याची संभाव्यता बरीच जास्त आहे.

एकाबाजूला मनात नैसर्गिकपणे उमलणारे इतर व्यक्तींबाबतचे शारिरिक आकर्षण आणि त्याबाबतच लागणारे व्यसन ह्यामधली सीमारेषा त्या वयातील मुलांना समजणे कठीण आहे. मागील पिढीतल्या अनेक पुरूषांचा अनुभव समजून घेतला घेतला तर लैंगिक सुखाच्या व्यसनामुळे किशोरावस्थेपासून पुढील आयुष्यात झालेली मानसिक गुंतागुंत लक्षात येते.

कुटुंबातील किंवा परिसरातील माणसांबरोबरचे सकारात्मक नातेसंबंध, एखादा खेळ किंवा वाचन किंवा एखादी कला ह्यांचा लहानपणी लागलेला छंद, एखाद्या विषयाचा अभ्यास करायची आवड, नियमित व्यायाम करायची सवय अशा काही गोष्टींमुळे लैंगिक सुखाचे व्यसन लागण्याची शक्यता बरीच कमी होऊ शकते असा काही पुरुषांचा अनुभव आहे. किशोरावस्थेतच होणारी लैंगिक सुखाच्या व्यसनाची बाधा हा ह्या समस्येतला सर्वात अवघड असा पैलू आहे. तो नीट समजून घ्यायची सुरवातही अजून बहुतेक भारतीय कुटुंबात झालेली नाही.